De oorzaken die geleid hebben tot de financiële crisis van de afgelopen twee
jaar zijn nog lang niet verdwenen en kunnen leiden tot een nieuwe crisis,
met effecten op de samenleving die "wellicht vele malen groter zijn dan
nu”.
Daarvoor waarschuwt de parlementaire commissie-De Wit, die onderzoek deed naar
de internationale financiële crisis maandag in haar eerste rapport
getiteld Verloren krediet.
Velen schuldig
Volgens De Wit zijn velen schuldig aan het ontstaan van de crisis, die leidde
tot miljarden verslindende reddingsoperaties voor banken en economische
recessie in veel landen, waaronder Nederland. De commissie hield in januari
en februari drie weken hoorzittingen in de Tweede Kamer met een reeks van
Nederlandse hoofdrolspelers, onder wie minister van Financiën Wouter Bos,
ABN AMRO-topman Gerrit Zalm, diens voorganger Rijkman Groenink en de
topmannen van De Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.
Ook toezichthouders en politici
Het waren niet alleen de banken die schuldig waren, maar ook falende
toezichthouders, aandeelhouders en spaarders, politici in het kabinet en de
Kamer, accountants en kredietbeoordelaars.
Ieder speelde volgens de commissie, die onder leiding staat van SP-Kamerlid
Jan de Wit, zijn eigen, kwalijke rol. De Wit voegt daar aan toe dat het de
commissie is opgevallen dat veel van de gehoorde hoofdrolspelers "in
geringe mate blijk geven van een kritische kijk op hun eigen rol in het
ontstaan van de problemen en op hun falen in het voorkomen ervan. Dat gebrek
aan zelfreflectie verontrust de commissie.” De commissie vreest dat
iedereen weer snel zal overgaan tot ‘business as usual’.
Icesave en ABN Amro
De Nederlandsche Bank en oud-minister Bos van Financiën krijgen van de
commissie extra kritiek op hun rol bij de overname en opsplitsing van ABN
Amro in 2007 en de val van de IJslandse internetbank Icesave in 2008. "In
beide gevallen waren andere uitkomsten mogelijk geweest", gaf
commissie-voorzitter De Wit in een toelichting aan.
Bij de overname van ABN Amro was volgens De Wit een andere afweging mogelijk
geweest bij het geven van de 'verklaring van geen bezwaar' aan het
consortium van Royal Bank of Scotland, Fortis en Banco Santander. Vooral met
het oog op de stabiliteit van het financiële systeem.
Met betrekking tot Icesave gaf De Wit aan dat DNB in 2008 nadere voorwaarden
had kunnen stellen aan de toetreding van Icesave tot het Nederlandse
depositogarantiestelsel. Tegelijk erkent de commissie aan dat DNB
onvoldoende instrumenten had om te oordelen over de totale financiële
positie van het moederbedrijf van Icesave, Landsbanki.
CPB schoot ook tekort
De Kamerleden stellen dat in Nederland het Centraal Planbureau en DNB de
risicovolle macro-economische ontwikkelingen hebben onderschat. De banken en
andere financiële instellingen onderschatten op hun beurt de risico's op hun
eigen balansen. De groeiende druk van aandeelhouders die op korte termijn
rendementen eisten, speelde daarbij een rol.
Raden van bestuur verzaakten door de 'perverse prikkels' van eigen bonussen,
aandelen- of optiepakketten.
'Kapitaaleisen moeten omhoog'
De Wit doet een reeks van aanbevelingen. De kapitaaleisen bij banken moeten
omhoog, de Code Banken moet aangescherpt, het toezicht moet verbeterd en in
Europees verband worden georganiseerd. Ook moet er een muur komen tussen de
gewone en de zakelijke activiteiten van een bank.
Lees ook:
Dit artikel is oorspronkelijk verschenen op z24.nl